1819 – 1872           

              Stanisław Moniuszko był wybitnym polskim kompozytorem, organistą oraz nauczycielem. Tworzył muzykę o charakterze na-rodowym, wplatając w utwory elementy ludowe. Jego najsłynniejsze dzieła to opery: “Straszny dwór” i “Halka”. Zdobył sobie międzynarodo-wą sławę już za życia, szczególnie w krajach słowiańskich. Był osobowo-ścią artystyczną, która zmieniła kształt polskiej opery. Stanisław Moniuszko urodził się na terenie dzisiejszej Białorusi, niedaleko Mińska, w majątku Ubiel. Mały Staś przyszedł na świat 5 maja 1819 roku w szlacheckiej rodzinie. Jego ojciec, Czesław Moniuszko herbu Krzywda, był ziemianinem, niegdyś służył jako kapitan w armii napoleońskiej, matka, Elżbieta Madżarska, pochodziła z rodziny węgierskiej. Kompozytor zdolności muzyczne przejawiał już w we wczesnym dzieciństwie, dlatego postanowiono kształcić go w tym kierunku. Pierwszych lekcji udzielała mu matka, która uczyła też jego kuzynów Korzaków. Później kształcił się u warszawskiego organisty, Augusta Freyera. Uczył się najpierw u o. Pijarów, a później w gimnazjum w Mińsku, tam też ukończył sześć klas. W 1836  roku wyjechał do Wilna, by kontynuować naukę muzyki pod kierunkiem Rungenhagena. W Wiedniu poznał zachodnie trendy muzyki operowej i jej organizację, pracował też jako korepetytor chórów. Po trzech latach pobytu, w 1839 roku wrócił do kraju i został organistą w kościele p.w. św. Jana w Wilnie. Jednocześnie pracował jako nauczyciel muzyki. Wtedy też poznał Aleksandrę Mullerównę, z którą wziął ślub w 1840 roku. Ojciec panny młodej był bogatym człowiekiem, posiadał ekskluzywny dom zajezdny. Małżeństwo z Mullerówną zaowocowało dziesięciorgiem dzieci. Moniuszko był założycielem amatorskiego chóru, a w 1854 roku także Towarzystwa im. Św. Cecylii, którego zadaniem była poprawa stanu muzyki sakralnej. W 1858 roku wybrał się w podróż po Europie, w czasie której zapoznał się z repertuarem obcych oper, głównie niemieckiej, poznał też B. Smetanę, a nieco później Rossiniego, Aubera i Gounoda. Łączyła go przyjaźń z wieloma współczesnymi kompozytorami między innymi z Lisztem. Powrócił do kraju i w sierpniu 1858 roku na stałe osiadł w Warszawie. Objął tu stanowisko kapelmistrza opery, a potem również nauczyciela harmonii, w powstającym właśnie Instytucie Muzycznym. W ramach pracy w instytucie rozwinął też działalność zespołu chóralnego. W 1963 roku wybuchło powstanie styczniowe. Destabilizacja sytuacji państwa negatywnie odbiła się na rozwoju kultury. Zawieszono wystawianie “Strasznego dworu” ze względów cenzuralnych – zarzucano jej wymowę niepodległościową (28.09.1865 r.). Moniuszko popadł w tarapaty finansowe, znacznie się wówczas zadłużył. Natomiast jego sława rosła w innych krajach słowiańskich.

            Moniuszko uznawany jest za głównego twórcę pieśni polskiej (ok. 4000 pieśni zawarto w “Śpiewnikach domowych”).  Nazywany był też „słowiańskim kompozytorem”. Stanisław Moniuszko zmarł nagle 4 czerwca 1872 roku w wieku 53 lat w Warszawie. Pogrzeb wybitnego kompozytora stał się okazją do zamanifestowania patriotycznych postaw społeczeństwa. Ciało mistrza złożono na cmentarzu powązkowskim w Warszawie. Moniuszko jest najwybitniejszym polskim twórcą operowym. Najsłynniejszą z nich jest “Halka”, napisana w 1847 roku w dwóch aktach dla amatorskiej sceny wileńskiej, potem rozszerzona o dwa kolejne. Premiera opery odbyła się 1 stycznia 1958 roku w warszawskiej operze pod dyrekcją B. Metany, do libretta Włodzimierza Wolskiego. W następnych latach grana z upodobaniem w Krakowie, Lwowie, Poznaniu, Petersburgu, Moskwie, Kijowie, Odessie, Wiedniu, Lublanie i Pradze.

           Do jego oper należą też: “Flis” (1858), “Hrabina” (1860), “Straszny dwór” (1865), “Verbum nobile”, “Patria”, “Beata” i wiele innych. Moniuszko jest autorem 20 oper i operetek (“Nocleg w Apeninach”, “Ideał”, “Loteria”, “Nowy Don Quixote”, “Jawnuta”, “Żółta szlafmyca”, “Woda cudowna ” i in.). W twórczości kościelnej wsławił się siedmioma mszami (m.in. “Msza żałobna”), czterema “Litaniami ostrobramskimi”, a także “Ojcze nasz”, “Z Krzyża boleści” oraz 2 “Requiem”, “Chór sprawiedliwych”. W dorobku kompozytora znajduje się wiele kantat: “Pani Twardowska”, “Njoła”, “Milda” i in.). Ponadto Moniuszko napisał muzykę do “Dziadów” Mickiewicza pt. “Widma” i “Sonetów krymskich” na chór z orkiestrą. Stworzył uwerturę symfoniczną zatytułowaną “Bajka” i sporo drobnych utworów fortepianowych. Napisał też podręcznik teoretyczny pt. “Pamiętnik harmonii”.